Rozwód jest instytucją prawną skutkującą ustaniem małżeństwa, uregulowaną w przepisach kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (art. 56 i następne). Orzeczenie rozwodu może nastąpić wyłącznie wyrokiem Sądu, w przypadku ustalenia, że doszło między małżonkami do zupełnego i trwałego rozkładu pożycia, a negatywne przesłanki orzeczenia rozwodu nie zachodzą.
Zupełny rozkład pożycia oznacza, że ustały więzi łączące małżonków: więź emocjonalna (istnienie uczucia), fizyczna (współżycie) i gospodarcza (prowadzenie wspólnie gospodarstwa domowego). Natomiast „trwałym” określa się rozkład trwający na tyle długo, że nie rokuje szans na powrót małżonków do pożycia (najczęściej mowa jest o 6 miesiącach lub więcej).
Dla uzyskania rozwodu nie zawsze konieczne jest całkowite ustanie więzi gospodarczej – może się zdarzyć, że, pomimo nieistnienia pozostałych więzi, małżonkowie nadal wspólnie zamieszkują, czy spłacają wspólnie zaciągnięte wcześniej zobowiązania. Takie częściowe istnienie więzi gospodarczej, nie stoi na przeszkodzie orzeczeniu rozwodu. Rozwód jest jednak niedopuszczalny, nawet pomimo trwałego i zupełnego rozkładu pożycia, jeżeli w jego efekcie miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków albo jeżeli z innych względów orzeczenie rozwodu byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego (na przykład z uwagi na nieuleczalną chorobę małżonka). Rozwód nie zostanie również udzielony, jeżeli żąda go małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia, chyba że drugi małżonek wyrazi zgodę na rozwód albo jego odmowa jest w danych okolicznościach sprzeczna z zasadami współżycia społecznego (na przykład jeżeli małżonek kieruje się motywem zemsty), co podlega ocenie sądu.
Orzekając rozwód sąd decyduje także, czy i który z małżonków ponosi winę rozkładu pożycia. Na zgodne żądanie małżonków sąd może jednak zaniechać określenia winy. Wyrok rozwodowy może zatem nastąpić bez orzekania o winie, z orzeczeniem winy jednego z małżonków lub też orzeczeniem winy obu stron. Strony w postępowaniu sądowym mogą modyfikować swoje żądania w zakresie orzeczenia winy, aż do uprawomocnienia się wyroku.
O winie małżonka może przesądzić wiele czynników – w szczególności nadużywanie alkoholu, inne uzależnienia, przemoc, zdrada, porzucenie czy zawinione niezaspokajanie potrzeb rodziny. Żądanie uznania współmałżonka winnym rozkładu pożycia wiąże się z koniecznością udowodnienia winy, co zwykle wydłuża samo postępowanie sądowe. Środkami dowodowymi mogą być zarówno zeznania samych stron lub świadków, ale także zdjęcia, nagrania audio i wideo, sms-sy, notatki z interwencji Policji, wyroki sądowe (na przykład dotyczące przemocy w rodzinie), obdukcje, zaświadczenia lekarskie, zaświadczenia o pobytach na izbie wytrzeźwień, listy, rachunki i wszelkie inne dokumenty, potwierdzające winę jednego z małżonków.
Czas trwania sprawy rozwodowej i będącego jej częścią postępowania dowodowego zależy przede wszystkim od aktywności stron, ilości i rodzaju zgłoszonych przez nie dowodów. Strony są uprawnione do obrony przed wzajemnymi zarzutami. W sprawach rozwodowych wina nie jest jednak stopniowalna i w przypadku większego zawinienia jednej strony i nieznacznej winy strony drugiej, sąd orzeknie rozwód z winy obu stron.
Rozwiązanie małżeństwa przez rozwód z wyłącznej winy jednego z małżonków niesie za sobą dodatkowe skutki, w szczególności w sferze obowiązków alimentacyjnych. Gdy rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, sąd na jego żądanie może orzec, że winny małżonek obowiązany jest przyczyniać się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego (chociażby ten nie znajdował się w niedostatku). Orzekając zasądzenie alimentów na rzecz niewinnego małżonka (na podstawie art. 60 § 2 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego) sąd powinien porównać sytuację w jakiej małżonek niewinny znajdzie się po rozwodzie z sytuacją w jakiej by się znajdował, gdyby małżeństwo funkcjonowało prawidłowo (wyrok SN z dnia 28.10.1980 r, III CRN 222/80).
Brak orzeczenia wyłącznej winy jednego z małżonków uprawnia każdego z nich (gdy znajduje się w niedostatku) do żądania dostarczania środków utrzymania od drugiego małżonka w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego. Obowiązek wygasa, co do zasady, z upływem pięciu lat od orzeczenia rozwodu (wyjątkowo sąd może ten termin wydłużyć), a także w razie zawarcia przez uprawnionego małżonka nowego małżeństwa.
Prawomocny wyrok rozwiązujący małżeństwo przez rozwód daje prawo do zawarcia nowego związku małżeńskiego, skutkuje powstaniem rozdzielności majątkowej, uprawnia do powrotu do poprzedniego nazwiska, a także pozbawia prawa dziedziczenia ustawowego po byłym małżonku.
Zapraszamy Państwa do kontaktu z naszą Kancelarią we wszelkich sprawach związanych z rozwodem, w celu uzyskania fachowej porady i pomocy w trakcie trwania całego postępowania.
______________________________________________________
Autor wpisu: Adwokat Michał Podgórski
Potrzebujesz pomocy prawnej w zakresie rozwodu?
Skontaktuj się ze mną:
+48 695-501-001
kancelaria@mpodgorski.com
