Pozbawienie władzy rodzicielskiej to jedna z najdalej idących instytucji prawa rodzinnego, która znacząco wpływa na prawa rodzica. W wyniku zastosowania tego środka traci on całkowicie możliwość podejmowania decyzji dotyczących dziecka. Chodzi przede wszystkim o istotne sprawy, które dotyczą jego edukacji, leczenia czy np. uzyskania paszportu. W takich przypadkach wymaga się bowiem zgody obojga rodziców. Z tego też względu pozbawienie władzy możliwe jest wyłącznie w wyniku wystąpienia określonych przesłanek wynikających z przepisów prawa oraz na podstawie orzeczenia sądu.
W dzisiejszym artykule postaram się jak najdokładniej przedstawić to zagadnienie, jednocześnie odpowiadając na takie pytania, jak:
- Jaka jest różnica pomiędzy pozbawieniem a ograniczeniem władzy rodzicielskiej?
- Kiedy można wnioskować o pozbawienie władzy rodzicielskiej?
- Jakie są tego konsekwencje dla rodzica oraz samego dziecka?
- Czy po pozbawieniu władzy rodzicielskiej można ją przywrócić?
Zapraszam do lektury.
Pozbawienie a ograniczenie władzy rodzicielskiej
Sama władza rodzicielska uprawnia rodziców do zajmowania się sprawami dziecka. Chodzi przede wszystkim o wykonywanie wszystkich obowiązków, które zapewnią mu prawidłowy rozwój. Może się jednak zdarzyć tak, że – na skutek różnych okoliczności – oboje rodzice lub jedno z nich nie mogą lub nie są w stanie się z tych obowiązków wywiązać.
Właśnie do tego aspektu sprowadza się podstawowa różnica pomiędzy ograniczeniem a pozbawieniem władzy rodzicielskiej. Do sytuacji, w jakiej znalazła się dana rodzina oraz wymiaru zagrożeń, którymi jest lub może być obarczone dziecko. Przede wszystkim należy zaznaczyć, że pozbawienie władzy rodzicielskiej jest środkiem absolutnie ostatecznym, stosowanym wyłącznie w sytuacjach, które opiszę poniżej. W konsekwencji rodzic (rodzice) traci wszystkie uprawnienia prawne związane z tym statusem. Natomiast w przypadku ograniczenia władzy rodzicielskiej rodzic tylko częściowo jest pozbawiony swoich praw, a więc nadal może decydować o sprawach dziecka w różnych sytuacjach. Na przykład o wyborze szkoły czy wyjedźcie dziecka za granicę.
Więcej o ograniczeniu władzy rodzicielskiej przeczytasz w tym artykule: Ograniczenie władzy rodzicielskiej – kiedy jest możliwe?
Kiedy możesz wnioskować o pozbawienie władzy rodzicielskiej?
Zgodnie z art. 111 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego:
„§ 1. Jeżeli władza rodzicielska nie może być wykonywana z powodu trwałej przeszkody albo jeżeli rodzice nadużywają władzy rodzicielskiej lub w sposób rażący zaniedbują swe obowiązki względem dziecka, sąd opiekuńczy pozbawi rodziców władzy rodzicielskiej. Pozbawienie władzy rodzicielskiej może być orzeczone także w stosunku do jednego z rodziców”.
Zgodnie z powyższym, można wyróżnić trzy sytuacje, w których pozbawienie władzy rodzicielskiej jest możliwe:
- trwała przeszkoda w wykonywaniu władzy rodzicielskiej, np. wyjazd rodzica za granicę na stałe, jego zaginięcie czy dożywotnie umieszczenie w zakładzie karnym,
- nadużywanie władzy rodzicielskiej, które ma miejsce m.in., gdy rodzic zmusza dziecko do ciężkiej pracy, popełnienia przestępstwa czy w inny sposób wykorzystuje swoją silniejszą pozycję nad dzieckiem,
- rażące zaniedbywanie obowiązków przez rodzica (rodziców), np. gdy rodzic nie wykazuje jakiegokolwiek zainteresowania sprawami dziecka, nie przekazuje alimentów na jego rzecz, nadużywa alkoholu lub narkotyków.
Uwaga!
Choć powyższe przesłanki mają za zadanie ułatwić rozstrzygnięcie, czy w danym przypadku uzasadnione będzie pozbawienia rodzica (rodziców) władzy nad dzieckiem i mają charakter uniwersalny, sąd każdą sprawę rozpatruje indywidualnie. Najważniejszym czynnikiem zawsze pozostaje dobro małoletniego dziecka.
Warto również w tym miejscu zasygnalizować, że pozbawienie władzy rodzicielskiej może być orzeczone zarówno w stosunku do obydwojga, jak i jednego z rodziców.
Konsekwencje pozbawienia władzy rodzicielskiej jednego lub obydwojga rodziców dziecka
Najważniejszym skutkiem pozbawieniu rodzica (rodziców) władzy rodzicielskiej jest utrata wszelkich praw i obowiązków z niej wynikających. Jest to na przykład brak możliwości decydowania o wychowaniu dziecka, jego leczenia, zarządzania jego majątkiem i podejmowania decyzji dotyczących jego przyszłości. Pozbawienie praw rodzicielskich nie zwalnia jednak z płacenia alimentów i nie ogranicza praw spadkowych. Rodzic, choć pozbawiony władzy, ma nadal obowiązek uiszczania alimentów. Po jego śmierci dziecko zachowuje prawo do dziedziczenia po nim.
Pozbawienie władzy rodzicielskiej co do zasady nie odnosi się do prawa osobistych kontaktów między dzieckiem a rodzicem. Czym innym jest bowiem prawo do kontaktów z dzieckiem, a czym innym władza rodzicielska. Jednak sąd, biorąc pod uwagę całą sytuację oraz dobro małoletniego, może zakazać kontaktów dziecka z rodzicem pozbawionym nad nim władzy.
Czy utraconą władzę rodzicielską można przywrócić?
Jeśli zmieniła się sytuacja i ustały przesłanki, na mocy których władza została odebrana, sąd opiekuńczy może władzę rodzicielską przywrócić. W tym celu rodzic pozbawiony swoich praw powinien złożyć wniosek do sądu o przywrócenie władzy nad dzieckiem. Sytuacja taka ma miejsce najczęściej, gdy wychodzi on na przysłowiową prostą i chce uczestniczyć w życiu i wychowaniu dziecka. Inną okolicznością jest także ta, gdy ojciec/matka postanawia wrócić z zagranicy do kraju lub gdy opuścił/a więzienie.
______________________________________________________
Autor wpisu: Adwokat Michał Podgórski
Potrzebujesz pomocy prawnej w zakresie pozbawienia władzy rodzicielskiej?
Skontaktuj się ze mną:
+48 695-501-001
kancelaria@mpodgorski.com
