Słysząc “alimenty” od razu przychodzi do głowy myśl o rozwiedzionych rodzicach, którzy mają obowiązek alimentacyjny względem dzieci. Jednak taki obowiązek nie spoczywa tylko i wyłącznie na rodzicach! Zgodnie z polskim prawem również były małżonek może żądać alimentów od swojego ex-męża lub ex-żony. Teraz zapewne w Twojej głowie rodzi się pytanie, kiedy dokładnie należą się takie alimenty od byłego małżonka? Wszystko zależne jest od spełnienia kilku warunków, o których przeczytasz w artykule!
Zapraszam do lektury!
Kiedy należą się alimenty od byłego małżonka?
Alimenty na rzecz byłego małżonka reguluje Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy. Na podstawie przepisów wyróżnia się dwa rodzaje obowiązku alimentacyjnego między małżonkami – podstawowy oraz rozszerzony. Obydwa rodzaje obowiązków mają na celu zabezpieczenie finansowe małżonka, który znalazł się w trudnej sytuacji materialnej po rozstaniu. Jednak oba te obowiązki różnią się od siebie.
Podstawowy obowiązek alimentacyjny
Zgodnie z art. 60 § 1 k.r.o. małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia i znajduje się w niedostatku, ma prawo wystąpić z żądaniem o alimenty od byłego małżonka. Alimenty te obejmują dostarczanie środków utrzymania w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego. Jednak muszą uwzględnić też możliwości zarobkowe i majątkowe zobowiązanego (czyli ex-małżonka).
Rozszerzony obowiązek alimentacyjny
Rozszerzony obowiązek alimentacyjny reguluje art. 60 §2 k.r.o. Stanowi o sytuacji, gdy jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, a rozwód powoduje istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego. W takim wypadku, na żądanie małżonka niewinnego, sąd może orzec, że małżonek wyłącznie winny będzie zobowiązany w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego. Co ważne, małżonek niewinny nie musi popaść w stan niedostatku!
Warto zauważyć, że w przypadku rozwodu bez orzekania o winie, obowiązek alimentacyjny działa wzajemnie. Oznacza to, że oboje małżonkowie, spełniając określone warunki, mogą żądać alimentów od siebie nawzajem. Dodatkowo nie jest wtedy możliwe orzeczenie przez sąd rozszerzonego obowiązku alimentacyjnego.
Warto zapoznać się z artykułem, który wyjaśnia różnice między rozwodem z i bez orzekania o winie.
Czym jest niedostatek?
Stan niedostatku ma miejsce, gdy rozwiedziony małżonek (który ubiega się o alimenty) nie jest zdolny samodzielnie zaspokoić swoich usprawiedliwionych potrzeb. Zazwyczaj za definicję niedostatku uznaje się: brak możliwości zaspokojenia we własnym zakresie minimalnego standardu egzystencji.
W praktyce niedostatek występuje, gdy osoba ubiegająca się o alimenty, pomimo podejmowanych wysiłków, nie jest w stanie samodzielnie zaspokoić swoich potrzeb na poziomie zbliżonym do minimum socjalnego. W konsekwencji alimenty są przyznawane, gdy uprawniony nie jest w stanie utrzymać się samodzielnie na godziwym poziomie, a stan niedostatku jest wynikiem rozstania małżonków i orzeczenia rozwodu. Niedostatek stanowi niezbędną podstawę do orzeczenia alimentów przy żądaniu alimentów
Czym są usprawiedliwione potrzeby?
Każdy człowiek posiada podstawowe potrzeby, które są niezbędne do prowadzenia godnego życia. Do usprawiedliwionych potrzeb zalicza się m.in.:
- koszty utrzymania mieszkania,
- wyżywienie,
- leczenie i koszty leków,
- ubrania.
W ramach usprawiedliwionych potrzeb można również wziąć pod uwagę wypoczynek i rozrywkę, o ile mieści się to w akceptowalnych granicach. Termin “usprawiedliwione potrzeby” jest względny i wymaga dokładnego sprecyzowania w kontekście standardu życia, jaki utrzymywała osoba uprawniona w trakcie trwania związku małżeńskiego. Dlatego wszystko zależy od indywidualnej sytuacji małżonka i podlega ocenie sądu.
Co oznacza „istotne pogorszenie sytuacji materialnej”?
W kontekście rozwodu często słyszy się o tzw. ”istotnym pogorszeniu sytuacji materialnej małżonka niewinnego”. Chodzi tutaj o porównanie finansowej sytuacji małżonka niewinnego po rozwodzie z sytuacją, jaką miałby, gdyby rozwodu nie było i małżonkowie kontynuowaliby wspólne życie.
Przykład: Żona od początku trwania małżeństwa nie pracowała i zajmowała się domem oraz wychowaniem dzieci. Pracował tylko mąż we własnej firmie, która bardzo dobrze prosperowała. Dzięki temu żona prowadziła bardzo dostatnie życie i nie odmawiała sobie przyjemności. Niestety, mąż ją zdradzał, a po pewnym czasie wniósł pozew rozwodowy. Orzeknięto rozwód z wyłącznej winy męża. Niestety, żona musiała znaleźć pracę, ale i tak jej sytuacja materialna znacznie się pogorszyła. Jako niewinnej rozkładu pożycia przysługuje jej prawo żądania alimentów (w rozszerzonym zakresie).
Pamiętaj! Małżonek niewinny może ubiegać się o alimenty nawet w przypadku braku niedostatku, gdy jego sytuacja materialna pogorszyła się na skutek rozwodu.
Jak uzyskać alimenty od byłego małżonka?
Roszczenie o alimenty może być uwzględnione już na etapie postępowania rozwodowego. Można je zawrzeć w pozwie rozwodowym. Były małżonek może żądać alimentów także po orzeczeniu rozwodu, wnosząc osobne powództwo do sądu.
Przykład: W trakcie postępowania rozwodowego żona była przekonana, że po rozwodzie poradzi sobie pod względem finansowym. Jednak ciągłe podwyżki cen żywności, wzrost opłat najmu oraz coraz większe koszty życia ją przerosły. Przez pogarszającą się sytuację finansową popada w stan niedostatku. Zdecydowała o złożeniu pozwu alimentacyjnego.
Niezależnie od tego, kiedy były małżonek żąda alimentów (tj. w trakcie rozwodu lub po nim), musi udowodnić przesłanki, które decydują o możliwości ubiegania się o alimenty. W pozwie należy szczegółowo opisać sytuację materialną, a także wskazać konkretne dowody, np. rachunki związane z utrzymaniem domu/mieszkania, paragony potwierdzające wydatki na jedzenie, leczenie, ubranie, a także inne koszty. Równocześnie warto pokazać, że były małżonek posiada odpowiednie możliwości finansowe i zarobkowe.
Kiedy wygasa obowiązek alimentacyjny na byłego małżonka?
Obowiązek alimentacyjny na byłego małżonka wygasa w przypadku, gdy:
- Uprawniony do alimentów zawrze nowy związek małżeński. (Dotyczy to tylko małżonka uprawnionego do alimentów. Gdy małżonek zobowiązany do płacenia alimentów zawrze nowy związek małżeński, obowiązek alimentacyjny pozostaje.)
- Upłynęło pięć lat od dnia orzeczenia przez sąd rozwodu. Ze względu na wyjątkowe okoliczności sąd, na żądanie uprawnionego, może jednak ten okres przedłużyć. Co najważniejsze – ograniczenie to dotyczy jedynie podstawowego obowiązku alimentacyjnego. Gdy osoba zobowiązana do alimentacji to małżonek, który został uznany za wyłącznie winnego w rozkładzie pożycia, upływ pięcioletniego okresu nie stanowi podstawy do wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego.
- Śmierci jednego z małżonków.
Ważne! Pozostawanie przez małżonka uprawnionego do alimentów w konkubinacie nie stanowi przesłanki do wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego.
Podsumowanie. Kiedy należą się alimenty od byłego małżonka?
To dość oczywiste, że rozpad małżeństwa jest bardzo trudny pod względem emocjonalnym. Dla wielu ex-małżonków to zmiana o 180 stopni, co często skutkuje także problemami materialnymi. Wówczas warto zastanowić się nad kwestią alimentów od byłego małżonka, które mogą polepszyć standard życia. Należy jednak mieć na uwadze, że aby je otrzymać, muszą zostać spełnione konkretne warunki, o których pisałem wyżej.
______________________________________________________
Autor wpisu: Adwokat Michał Podgórski
Masz wątpliwości co do alimentów?
Skontaktuj się ze mną:
+48 695-501-001
kancelaria@mpodgorski.com
