Ponieważ proces dziedziczenia bywa skomplikowany i nie zawsze może zostać przeprowadzony od razu, często bywa tak, że powstaje konieczność odpowiedniego zabezpieczenia spadku. Czym jest zabezpieczenie spadku? Kiedy się tego dokonuje i po co? I najważniejsze: jak zabezpieczyć spadek? W niniejszym artykule odpowiem na wszystkie te pytania.
Czym jest zabezpieczenie spadku i po co się to robi? Kto ma prawo wnioskować o zabezpieczenie spadku?
Zgodnie z art. 634 Kodeksu postępowania cywilnego: „Spadek zabezpiecza się, gdy zostanie uprawdopodobnione, że z jakiejkolwiek przyczyny grozi naruszenie rzeczy lub praw majątkowych, które w chwili otwarcia spadku były we władaniu lub należały do spadkodawcy, zwłaszcza przez usunięcie, uszkodzenie, zniszczenie lub nieusprawiedliwione rozporządzenie”.
Zabezpieczenia spadku dokonuje przy tym właściwy sąd, który wydaje w tej sprawie specjalne postanowienie. Sąd robi to:
- Z urzędu – w przypadku, gdy sąd dowie się o przesłankach wymagających podjęcia takiego działania. Dzieje się tak w szczególności, gdy spadkobierca jest nieznany, nieobecny lub nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych przy braku ustawowego przedstawiciela.
- Na wniosek.
Wniosek o zabezpieczenie spadku powinien przy tym zawierać uprawdopodobnienie okoliczności, które go uzasadniają, a zgodnie z art. 635 § 2 Kodeksu postępowania cywilnego, może zostać złożony przez:
- Każdego, kto uprawdopodobni, że jest spadkobiercą;
- Każdego, kto uprawdopodobni, że jest uprawnionym do zachowku lub zapisobiercą;
- Wykonawcę testamentu;
- Zarządcę sukcesyjnego;
- Tymczasowego przedstawiciela;
- Współwłaściciela rzeczy;
- Współuprawnionego do praw pozostałych po spadkodawcy;
- Wierzyciela mającego pisemny dowód należności przeciwko spadkodawcy;
- Skarb Państwa (reprezentowany przez naczelnika urzędu skarbowego).
Czynność polegająca na złożeniu wniosku o zabezpieczenie spadku, zgodnie z art. 49 ust. 1 pkt 2 Ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, podlega przy tym opłacie stałej w wysokości 100 zł.
Jak zabezpieczyć spadek? Formy zabezpieczenia spadku
Zgodnie z art. 636 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego to od sądu zależy jaki środek zabezpieczenia spadku zostanie wybrany. Przepis ten wskazuje jednak wyraźnie, że jego rodzaj powinien być dopasowany do okoliczności sprawy. Przy braku możliwości określenia środka zabezpieczenia, wybór podejmuje natomiast komornik.
Środkami zabezpieczenia spadku są przy tym:
- Spisanie majątku ruchomego i oddanie go pod dozór;
- Złożenie do depozytu sądowego (pieniędzy, papierów wartościowych, imiennych książeczek oszczędnościowych lub innych dokumentów bądź kosztowności);
- Ustanowienie dozoru nad nieruchomością (który to dozór polega na nadzorowaniu i odpowiednim zarządzaniu nieruchomością pozostawioną w spadku);
- Ustanowienie zarządu tymczasowego (tylko w przypadku zabezpieczenia przedsiębiorstwa, gospodarstwa rolnego albo prawa majątkowego);
- Sprzedaż przez komornika i złożenie pieniędzy ze sprzedaży do depozytu sądowego (wyłącznie w odniesieniu do rzeczy podlegających szybkiemu zepsuciu).
Powyżej wymienione środki zabezpieczenia spadku to jedynie przykłady tego typu narzędzi. Można je stosować pojedynczo, równocześnie lub kolejno. Sąd z urzędu zmienia przy tym środek zabezpieczenia, jeżeli dotychczasowy okazał się niewystarczający do prawidłowego zabezpieczenia spadku.
Spis inwentarza jako dokument szczególnie istotny w procesie zabezpieczenia spadku
Opisując kwestię zabezpieczenia spadku, nie można nie wspomnieć jeszcze o bardzo istotnym dokumencie w tym procesie, a więc spisie inwentarza.
Spis inwentarza to dokument, który ma na celu szczegółowe ustalenie wszystkiego, co wchodzi w skład spadku. Spisem tym objęte się więc zarówno nieruchomości, jak i ruchomości, a także prawa majątkowe i pozostawione przez zmarłego długi.
Postanowienie o sporządzeniu spisu inwentarza wydawane jest przez sąd z urzędu lub na wniosek (tego, kto uprawdopodobni, że jest spadkobiercą, uprawnionym do zachowku lub zapisobiercą, a także wykonawcy testamentu, tymczasowego przedstawiciela lub wierzyciela mającego pisemny dowód należności przeciwko spadkodawcy).
Podsumowanie: Jak zabezpieczyć spadek?
Zabezpieczenie spadku to bardzo ważny proces, o którego zastosowaniu decyduje sąd. Dzieje się tak, gdy tylko zostanie uprawdopodobnione, że z jakiejkolwiek przyczyny grozi naruszenie rzeczy lub praw majątkowych, będących we władaniu lub należących do spadkodawcy w chwili jego śmierci.
Postanowienie o zabezpieczeniu spadku wydawane jest przy tym z urzędu lub na wniosek.
Najważniejszymi środkami zabezpieczenia spadku są natomiast: spisanie majątku ruchomego i oddanie go pod dozór, złożenie do depozytu sądowego oraz ustanowienie dozoru nad nieruchomością. Te, jak również inne środki zabezpieczenia spadku, można stosować pojedynczo, równocześnie lub kolejno po sobie.
Bardzo ważnym dokumentem dotyczącym zabezpieczenia spadku jest przy tym spis inwentarza, a więc dokument mający na celu szczegółowe ustalenie wszystkiego, co wchodzi w skład spadku.
