W skład spadku wchodzą zarówno pozostawione przez zmarłego aktywa (w tym nieruchomości, ruchomości oraz środki pieniężne), jak i pasywa (czyli niespłacone zobowiązania, takie jak kredyty czy pożyczki). Te drugie czasem potrafią być na tyle wysokie i skomplikowane, że dla spadkobiercy mogą stać się przyczyną naprawdę poważnych problemów. Jak w związku z tym nie odziedziczyć długów w spadku?
Dziedziczenie – podstawowe informacje o dziedziczeniu spadku
Zanim odpowiem na tytułowe pytanie, jak nie odziedziczyć długów w spadku, przypomnienia wymaga najpierw kwestia samego dziedziczenia w polskim systemie prawnym.
Polskie prawo przewiduje bowiem dwa sposoby dziedziczenia:
- Dziedziczenie testamentowe występujące w sytuacji, w której spadkodawca pozostawił ważny testament;
- Dziedziczenie ustawowe, z którym mamy do czynienia w każdym innym przypadku (a więc przy braku testamentu lub sporządzeniu testamentu w sposób nieważny). To, kto odziedziczy majątek, zależy przy tym od sposobu zachowania bliskich dla zmarłego osób wymienionych w ustawie.
Spadkobierca (i to zarówno ten testamentowy, jak i ten, który dziedziczy z ustawy) dowiadujący się o otrzymaniu spadku z długiem ma przy tym trzy możliwości:
- Przyjęcie spadku w całości (a więc zarówno ze wszystkimi składnikami majątku zmarłego, jak i wszystkimi pozostawionymi przez niego długami);
- Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza;
- Odrzucenie spadku.
Na podjęcie decyzji o wyborze jednej z trzech opisanych wyżej opcji spadkobierca ma 6 miesięcy od momentu, w którym dowiedział się o tytule swojego powołania do spadku.
W kolejnej części niniejszego artykułu opisane zostaną dwie ostatnie opcje, a więc sposoby na uchronienie się przed długami spadkowymi.
Jak nie odziedziczyć długów w spadku? Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza – co to oznacza?
Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza to możliwość korzystania jako spadkobierca ze wszystkich dóbr spadkowych przy zastrzeżeniu odpowiedzialności za długi, jednak wyłącznie do wysokości aktywów (a więc wartości dodatniej spadku).
Innymi słowy, jeżeli zdecydujemy się przyjąć spadek z dobrodziejstwem inwentarza, to przyjmujemy zarówno majątek, jak i długi spadkodawcy. Długi natomiast będziemy musieli uregulować jedynie do wysokości odziedziczonego majątku.
To opcja stosunkowo bezpieczna, gdyż co do zasady daje pewność przyjęcia spadku bez uszczerbku na dotychczasowej sytuacji finansowej.
Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza uważane jest przy tym za opcję domyślną. Jeżeli bowiem w ustawowym terminie 6 miesięcy nie podejmiemy żadnych działań dotyczących otrzymanego spadku, to zgodnie z art. 1015 § 2 Kodeksu cywilnego, przyjmiemy spadek po zmarłym bliskim właśnie z dobrodziejstwem inwentarza.
Jak nie odziedziczyć długów w spadku? Odrzucenie spadku – kiedy warto odrzucić spadek i jak to zrobić?
Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza nie zawsze jest jednak rozwiązaniem najlepszym. Czasem bowiem może okazać się, że długi spadkowe będą na tyle wysokie i tak bardzo problematyczne, że ich spłacenie i uporządkowanie będzie procesem niezwykle trudnym. Może być to spowodowane na przykład skomplikowaną sytuacją prawną. Zdarza się również, że spadek może stać się źródłem rodzinnych konfliktów. Rezygnacja z dziedziczenia w takich sytuacjach może być więc wyjściem.
Procedura odrzucenia spadku nie jest przy tym specjalnie skomplikowana. Spadek odrzucić możemy zarówno przed sądem, jak i przed notariuszem.
Aby zrobić to w procedurze sądowej, w terminie 6 miesięcy od dnia dowiedzenia się o śmierci spadkodawcy, we właściwym sądzie rejonowym musimy złożyć wniosek o odrzucenie spadku. Do takiego wniosku należy dołączyć:
- skrócony odpis aktu zgonu spadkodawcy oraz
- skrócony odpis aktu urodzenia spadkobiercy (a w przypadku małżonka: skrócony akt małżeństwa).
Wniesienie takiego wniosku podlega opłacie w wysokości 100 zł.
Prostszą i szybszą procedurą odrzucenia spadku jest natomiast droga notarialna. Ta powinna zamknąć się w obrębie jednej wizyty, podczas której notariusz pomoże w sporządzeniu odpowiedniego pisma. Koszt wyniesie tu 50 zł plus opłaty kancelaryjne.
Bez względu na wybraną formę odrzucenia spadku należy pamiętać, że skutkiem rezygnacji ze spadku jest przejście dziedziczenia na kolejne osoby. W przypadku posiadania małoletnich dzieci spadek trzeba więc odrzucić także w ich imieniu.
Podsumowanie: Jak nie odziedziczyć długów w spadku?
Sposobem na uchronienie się przed długami w spadku może być przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza lub też rezygnacja z dziedziczenia.
Pierwsza z wymienionych opcji w obecnym porządku prawnym jest przy tym domyślna. Oznacza to, że brak jakiegokolwiek działania w ustawowym terminie 6 miesięcy od momentu dowiedzenia się o śmierci spadkodawcy, aktywuje skutek w postaci przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza.
Wybór drugiej opcji, pozwalającej na ochronę przed długami spadkowymi, wymaga już natomiast podjęcia pewnych kroków przed notariuszem lub właściwym sądem. Odrzucenie spadku może być przy tym dobrym pomysłem. Kiedy? Z pewnością, jeżeli spadek zawiera duże długi (przewyższające wartość wchodzącego w jego skład majątku) lub mamy do czynienia ze skomplikowaną sytuacją prawną.
