Jak kogoś wydziedziczyć?

Jednym z najpowszechniejszych prawniczych mitów jest stwierdzenie, że wydziedziczenie to pozbawienie prawa do spadku. Nic bardziej mylnego! Jeśli chcesz się dowiedzieć, czym w rzeczywistości ono jest oraz jak kogoś wydziedziczyć – koniecznie czytaj dalej! Poniżej kilka słów o tej “pośmiertnej karze” dla… niesfornych najbliższych spadkodawcy. Ale po kolei…

Z tego artykułu dowiesz się:

• Czym jest wydziedziczenie?
• Czym jest zachowek?
• Jak kogoś wydziedziczyć?
• Kiedy można to zrobić?
• Czy przebaczenie wpływa na wydziedziczenie?

Zapraszam do lektury!

Czym jest wydziedziczenie?

Jak już wspomniałem na wstępie wokół wydziedziczenia krąży mit, że jest to pozbawienie prawa do spadku. A to nieprawda! Wydziedziczenie to – owszem – pozbawienie prawa, ale do ZACHOWKU. Co ważne, tylko poprzez dokonanie prawidłowego wydziedziczenia można całkowicie odciąć daną osobę od dziedziczenia po spadkodawcy…

Często spotykam się bowiem z sytuacją, gdy osoby sporządzające z moją pomocą testament myślą, że jeśli kogoś w nim pominą (sporządzą tzw. testament negatywny, w którym stwierdzą, kto ma po nich nie dziedziczyć) lub przypiszą cały majątek innym osobom – automatycznie wydziedziczą osobę, co do której nie chcą, aby cokolwiek otrzymała po ich śmierci. To zgubne i błędne myślenie, ponieważ osobom najbliższym, a niewydziedziczonym (i jedynie pominiętym w testamencie) należy się zachowek – a więc część majątku spadkowego. Jednak o tym więcej poniżej.

Podsumowując, nawet jeśli pominiesz kogoś w testamencie lub rozdysponujesz swój majątek między inne osoby – Twoi najbliżsi tak czy siak odziedziczą część Twojego majątku z tytułu zachowku… Chyba że ich wydziedziczysz. 

Czym jest zachowek?

O zachowku wiele pisałem w poprzednich artykułach (linki poniżej), dlatego tutaj krótko tylko przypomnę, że jest to prawo najbliższych członków rodziny zmarłego (takich jak dzieci, wnuki, rodzice czy współmałżonek) do żądania wypłaty ustalonej sumy pieniężnej od tych, którzy odziedziczyli majątek spadkodawcy ich kosztem. W przypadku, gdy zstępny, wstępny lub małżonek nie został uwzględniony w testamencie (lub zmarły przed śmiercią rozdysponował majątek między inne osoby), ma on/ona uprawnienie do wystąpienia z roszczeniem o wspomniany zachowek.

A oto lista artykułów, w których dokładniej omówiłem instytucję zachowku:

• Zachowek – jak się go oblicza i komu przysługuje?
• Reguły zapłaty zachowku – wszystko, co musisz wiedzieć!
•  Zachowek – tego nie wiedziałeś! [Uznanie za niegodnego, odrzucenie spadku, wydziedziczenie]
• Darowizna – jak wpływa na zachowek?

Jak kogoś wydziedziczyć?

Mówiąc o sposobie wydziedziczenia, można wskazać w zasadzie dwa warunki, które muszą być spełnione, aby takie działanie było skuteczne.

1. Po pierwsze, wydziedziczyć inną osobę można wyłącznie w testamencie. W tym miejscu muszę jeszcze raz podkreślić, że sporządzenie tzw. testamentu negatywnego (czyli wskazanie, kto ma nie dziedziczyć) samo w sobie nie stanowi wydziedziczenia – nie pozbawia bowiem osób uprawnionych do zachowku tego prawa.
2. Po drugie, nie może to być “widzimisię” testatora. Swoją decyzję musi on bowiem uzasadnić – i to opierając się na jednej z przyczyn enumeratywnie wskazanych w Kodeksie cywilnym, o których więcej poniżej. Nie wystarczy jednak, że testator wskaże ją w sposób ogólny. Musi dokładnie opisać, co się stało i jakie okoliczności sprawiły, że podjął taką decyzję.

Kiedy można wydziedziczyć?

Wiesz już, że wydziedziczenie musi nastąpić w testamencie, a także być wyraźne i uzasadnione. Z jakiego powodu zatem można kogoś wydziedziczyć? W jakich sytuacjach? Jak wspomniałem wyżej, do wyboru masz jedynie przyczyny wskazane w Kodeksie cywilnym.

1. Uporczywe postępowanie sprzeczne z zasadami współżycia społecznego

Pierwszym powodem wydziedziczenia jest przypadek, kiedy osoba uprawniona do zachowku – wbrew woli spadkodawcy – uporczywie postępuje w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego. Chodzi tu o takie przypadki jak np. nadużywanie alkoholu, narkotyków, prostytucja. Podkreślić należy, że jednokrotne tego typu “zdarzenie” nie spełnia warunku uporczywości! Co więcej, równie ważna jest postawa testatora. Musi on bowiem wyraźnie wyrazić swoją dezaprobatę dla podobnych zachowań takiej osoby.

2. Popełnienie umyślnego przestępstwa przeciwko spadkodawcy lub osobie mu najbliższej

Drugą podstawę wskazaną w art. 1008 KC stanowi przypadek, kiedy uprawniony do zachowku
dopuszcza się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego
przestępstwa albo rażącej obrazy czci. Jeśli chodzi o popełnienie przestępstwa – nie dość, że musi być umyślne, to jeszcze skierowane przeciwko:

• życiu,
• zdrowiu lub
• wolności.

Nie chodzi więc o jakiekolwiek przestępstwo, tylko takie, które zalicza się do ww. grupy. Co więcej, może ono być skierowane także przeciwko jednej z osób najbliższych spadkodawcy. Warto zwrócić też uwagę, że we wspomnianym przepisie nie ma mowy o przestępstwie przeciwko mieniu. Dodam tylko, że wydziedziczając kogoś z tego powodu, należy wskazać, jakie przestępstwo jest podstawą.

3. Uporczywe niedopełnianie względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych

Trzecią przyczyną wydziedziczenia może być uporczywe niedopełnianie względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych. To mogą być obowiązki o charakterze niemajątkowym np. odwiedzanie czy opieka, ale też o charakterze majątkowym, np. nierealizowanie obowiązku alimentacyjnego. Jeżeli nierealizowanie tych obowiązków ma charakter długotrwały, to jest to podstawa do wydziedziczenia.

Podsumowanie – 3 dodatkowe pytania o wydziedziczenie

Poniżej przygotowałem jeszcze 3 krótkie pytania i odpowiedzi o wydziedziczenie, które być może są nieoczywiste, ale mogą mieć ogromne znaczenie w praktyce!

1. Czy przebaczenie wpływa na wydziedziczenie? Jak skutecznie kogoś wydziedziczyć?

Okolicznością, która może mieć istotny wpływ na skuteczność wydziedziczenia jest tzw. przebaczenie. W przypadku kiedy testator przebaczył uprawnionemu do zachowku, wówczas nie może on z ww. powodów wydziedziczyć tej osoby, której przebaczył. Co ważne, przebaczenie np. na łożu śmierci (a więc takie, które zostało dokonane po wydziedziczeniu) – zgodnie z poglądem Sądu Najwyższego –  także powoduje nieskuteczność tego wydziedziczenia.

2. Czy wydziedziczenie się dziedziczy? 🙂

Wydziedziczenie nie rozciąga się na zstępnych wydziedziczonego! W praktyce często pojawia się pokusa, by zstępnych osoby wydziedziczonej również wydziedziczyć. Warto pamiętać, że to tak nie działa – jeśli wydziedziczamy jakąś osobę, to z konkretnego powodu. Przyczyna ta nie rozciąga się na zstępnych tej osoby.

3. Czy można wydziedziczyć małoletnie dziecko?

Czasami dzieci, o których wcześniej wspomniałem, to osoby małoletnie. Wówczas pojawia się pytanie, czy małoletniego można wydziedziczyć? Przyjmuje się, że dzieci do ukończenia 13. roku życia wydziedziczyć nie można. Jeśli chodzi o dzieci starsze – wchodzi to w grę w wyjątkowych przypadkach. Trudno bowiem wyobrazić sobie sytuację, w której wydziedziczylibyśmy nastolatka z powodu niedopełniania obowiązków rodzinnych, prawda? 🙂

______________________________________________________

Autor wpisu: Adwokat Michał Podgórski

Chcesz kogoś wydziedziczyć? Szukasz pomocy w sprawie spadkowej?

Skontaktuj się ze mną:
+48 695-501-001
kancelaria@mpodgorski.com