W większości przypadków, gdy małżonkowie chcą się rozejść, biorą rozwód. Ale nie jest to jedyny sposób na zakończenie związku. Oprócz rozwodu, jest też separacja oraz najmniej popularne rozwiązanie – unieważnienie małżeństwa. Oznacza ono formalne stwierdzenie, że małżeństwo nigdy nie istniało. Dlatego też skutki unieważnienia są zdecydowanie poważniejsze niż rozwodu czy separacji. Sąd orzeczeniem stwierdza bowiem, że małżeństwa nie ma i nigdy nie było. Pytanie brzmi: kiedy można unieważnić małżeństwo? Bo nie jest to możliwe, w każdym przypadku…
Przeczytaj do końca, a wszystkiego się dowiesz. 🙂
Kiedy można unieważnić małżeństwo?
Małżeństwo można unieważnić w sytuacjach ściśle określonych przez Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Są to przesłanki nazywane przeszkodami małżeńskimi. To określone cechy osobiste i rzeczowe, które nie pozwalają określonym osobom na zawarcie związku małżeńskiego. A jeśli małżeństwo – pomimo ich wystąpienia – zostało zawarte, stają się przesłankami do jego unieważnienia.
Pamiętaj jednak, że polskie prawo nie przewiduje nieważności z mocy prawa. Nieważność małżeństwa musi być stwierdzona orzeczeniem sądu!
Przesłanki mogące być podstawą unieważnienia to:
1. Nieodpowiedni wiek małżonków
Małżeństwo w Polsce mogą zawrzeć tylko osoby pełnoletnie. Jednak jest jeden wyjątek. Gdy kobieta ukończyła 16 lat, sąd opiekuńczy może wyrazić zgodę na ślub. Są to jednak sytuacje dość sporadyczne – w zdecydowanej większości przypadków małżeństwo zawierają osoby pełnoletnie. Unieważnienia małżeństwa z powodu przeszkody wieku może żądać każdy z małżonków, jeśli w chwili jego zawarcia:
-
- mężczyzna nie miał ukończonych osiemnastu lat,
- kobieta nie ukończyła szesnastu lat,
- sąd opiekuńczy nie wyraził zgody na ślub.
2. Ubezwłasnowolnienie całkowite
To kolejna przesłanka, która uniemożliwia zawarcie małżeństwa. Osoba ubezwłasnowolniona nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych – a przecież zawarcie małżeństwa następuje właśnie poprzez złożenie zgodnych oświadczeń woli przez nupturientów (narzeczonych). Niestety, osoba ubezwłasnowolniona nie może tego skutecznie dokonać. Jeśli małżeństwo zostało zawarte z osobą ubezwłasnowolnioną całkowicie, wówczas unieważnienia może żądać każdy z małżonków.
Warto zaznaczyć, że przesłanka ta dotyczy tylko ubezwłasnowolnienia całkowitego. W przypadku ubezwłasnowolnienia częściowego bardzo prawdopodobne jest, że zostanie ono potraktowane jak występowanie choroby psychicznej lub niedorozwoju umysłowego – o których nieco więcej poniżej.
Trzeba też dodać, że gdy ubezwłasnowolnienie zostanie uchylone, przestaje być przesłanką do unieważnienia małżeństwa.
3. Choroba psychiczna lub niedorozwój umysłowy
Takie okoliczności również są przeszkodami małżeńskimi i uniemożliwiają zawarcie związku małżeńskiego. Jedyną możliwością, aby osoby cierpiące na chorobę psychiczną mogły zawrzeć małżeństwo jest uzyskanie zgody sądu. Sąd może udzielić takiej zgody pod pewnymi warunkami. Mianowicie, choroba psychiczna w żaden sposób nie może zagrażać małżeństwu, ani zdrowiu przyszłego potomstwa. Małżeństwo, które zostało zawarte przez osobę chorą psychicznie bez zgody sądu może zostać unieważnione. Z żądaniem unieważnienia związku może wystąpić każdy z małżonków.
4. Bigamia
Prawo polskie stanowczo zakazuje bigamii. Jest ona zarówno przestępstwem, jak i przeszkodą małżeńską. Jeśli okaże się, że jeden z małżonków jest w dwóch formalnych związkach, to jest to powód do unieważnienia małżeństwa. Co więcej małżonek może otrzymać karę grzywny lub zostać poddany karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
Co ciekawe, z żądaniem unieważnienia takiego małżeństwa może wystąpić każdy. Nie tylko małżonkowie, ale każda osoba, która ma w tym interes prawny.
Czy z powodu więzi rodzinnych można unieważnić małżeństwo?
Więzi rodzinne to także jedna z przeszkód małżeńskich. Oczywistym jest, że brat z siostrą nie mogą wziąć ślubu! Osoby, które pozostają ze sobą w stosunku pokrewieństwa w linii prostej oraz powinowactwa w linii prostej, a także przysposabiający i przysposobiony nie mogą zawrzeć związku małżeńskiego. Jeśli takie osoby są w związku małżeńskim, ich więź rodzinna jest przesłanką do unieważnienia związku. Wyjątkowo sąd może zezwolić na związek małżeński między powinowatymi – jednak muszą wystąpić ku temu ważne powody.
Kiedy można unieważnić małżeństwo z powodu wady oświadczenia woli?
Wada oświadczenia woli to określona przez prawo nieprawidłowość związana ze złożeniem tego oświadczenia. W takim wypadku mamy do czynienia z wadliwością czynności prawnej. Oznacza to, że czynność może nie wywołać skutków prawnych. Zawarcie związku małżeńskiego to nic innego, jak złożenie zgodnych oświadczeń woli. Jeśli oświadczenie ma wadę, to jest to powód, aby unieważnić związek. Kodeks rodzinny i opiekuńczy wyróżnia trzy sytuacje:
- wprowadzenie w błąd małżonka co do tożsamości;
- brak świadomości przy zawarciu małżeństwa – np. spowodowane zażyciem narkotyków lub upojeniem alkoholowym;
- zawarcie małżeństwa pod wpływem bezprawnej groźby – jeśli z okoliczności wynika, że składający oświadczenie mógł się obawiać, że jemu samemu lub innej osobie grozi poważne niebezpieczeństwo osobiste.
Małżeństwo może zostać unieważnione z powodu wady oświadczenia woli w terminie do sześciu miesięcy od ustania stanu wyłączającego świadomość, od wykrycia błędu lub ustania obawy wywołanej groźbą.
Czy można unieważnić związek małżeński zwarty przez pełnomocnika?
Prawo polskie dopuszcza możliwość, aby małżeństwo zostało zawarte przez pełnomocnika. Potrzebna jest jednak do tego zgoda sądu. Gdy ten nie zezwoli pełnomocnikowi na zawarcie małżeństwa w imieniu osoby trzeciej, jest to przesłanka do unieważnienia związku.
Co więcej, jeśli przyszły małżonek skutecznie odwołał pełnomocnictwo, to również jest to podstawa, aby unieważnić małżeństwo.
Zdarza się też, że pełnomocnictwo jest nieważne, co skutkuje nieważnością aktu zawarcia małżeństwa.
W tym miejscu trzeba jednak zaznaczyć, że gdy nowożeńcy podjęli wspólne pożycie, ich związek małżeński jest wiążący.
Czy są jeszcze jakieś przesłanki unieważnienia małżeństwa?
Katalog przyczyn unieważnienia małżeństwa ma charakter zamknięty. Kodeks rodzinny i opiekuńczy nie zezwala na unieważnienie z innych powodów. W procesie sądowym sąd orzeka, kto zawarł związek małżeński i czy był on zawarty w złej wierze. Ustala też, czy w chwili zawierania związku któryś z małżonków wiedział o przyczynach stanowiących podstawę do jego unieważnienia.
PAMIĘTAJ!
Po rozwodzie co do zasady nie jest możliwe orzeczenie o unieważnieniu. Wyjątek stanowi sytuacja, gdy podstawą do unieważnienia jest pokrewieństwo między małżonkami lub bigamia.
Jak można unieważnić małżeństwo?
Jeśli którakolwiek z powyższych przesłanek jest spełniona, to jest to powód, by unieważnić małżeństwo. Aby to zrobić należy wnieść pozew to sądu. Z reguły może to zrobić każdy z małżonków lub osoba, która ma w tym interes prawny. Oczywiście trzeba pamiętać o terminach, gdyż w przypadku wad oświadczeń woli mamy na to tylko 6 miesięcy liczonych od momentów wyżej wskazanych. W innych przypadkach są to trzy lata od zawarcia małżeństwa.
Jakie są skutki unieważnienia małżeństwa?
Najważniejszy skutek unieważnienia to fakt, że małżeństwo nigdy nie istniało. Poza tym, małżonkowie wracają do stanu cywilnego sprzed ślubu. Wszystkie prawa i obowiązki małżonków ustają, np. wspólne pożycie. Jeśli małżonkowie posiadają dziecko, to mimo wszystko uznaje się, że zostało urodzone w małżeństwie. Jednak po unieważnieniu związku małżeńskiego muszą ustalić kwestię władzy rodzicielskiej, kontakty z dzieckiem i wysokość alimentów.
Podsumowanie
Unieważnienie małżeństwa nie jest tak częste, jak rozwód czy separacja. Przyczyną tego są przeszkody małżeńskie, które muszą zaistnieć, aby unieważnienie małżeństwa mogło mieć miejsce. To warunek konieczny, aby sąd mógł orzec o jego nieważności.
______________________________________________________
Autor wpisu: Adwokat Michał Podgórski
Potrzebujesz pomocy prawnej w sprawie rodzinnej?
Skontaktuj się ze mną:
+48 695-501-001
kancelaria@mpodgorski.com
