Jeśli dziecko urodzi się w związku nieformalnym, zgodnie z przepisami, zasadniczo istnieją dwa sposoby na ustalenie ojcostwa. Pierwszym z nich jest uznanie ojcostwa, natomiast drugim – raczej bardziej skomplikowanym – jego sądowe ustalenie. W dzisiejszym artykule zajmę się wyjaśnieniem obu tych kwestii, jednocześnie odpowiadając na następujące pytania:
- Jakie dwa podstawowe domniemania związane z ojcostwem dziecka funkcjonują w polskim prawie rodzinnym?
- Na czym polega uznanie ojcostwa?
- W jaki sposób odbywa się sądowe ustalenie ojcostwa?
- Kto może żądać sądowego ustalenia ojcostwa?
Zapraszam do lektury.
Podstawowe domniemania
W prawie rodzinnym istnieją dwie znaczące instytucje zwane domniemaniami, które przede wszystkim ułatwiają ustalenie stanu faktycznego w danym przypadku. Myślę, że aby łatwiej to zrozumieć, po prostu przejdziemy do konkretów.
Pierwsze z nich – domniemanie ojcostwa męża matki – zostało zawarte w art. 62 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, który stanowi, że:
„Jeżeli dziecko urodziło się w czasie trwania małżeństwa albo przed upływem trzystu dni od jego ustania lub unieważnienia, domniemywa się, że pochodzi ono od męża matki. Domniemania tego nie stosuje się, jeżeli dziecko urodziło się po upływie trzystu dni od orzeczenia separacji”.
Oznacza to zatem, że jeśli kobieta pozostaje w związku małżeńskim – to z góry przyjmuje się, że ojcem dziecka, które urodzi, jest jej mąż. W znacznej większości przypadków domniemanie to ułatwia formalności związane z narodzinami dziecka. Oczywiście domniemanie to można obalić.
Drugie domniemanie dotyczy już dziecka pozamałżeńskiego. Zgodnie z art. 85 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego:
„Domniemywa się, że ojcem dziecka jest ten, kto obcował z matką dziecka nie dawniej niż w 300, a nie później niż w 181 dniu przed urodzeniem się dziecka, albo ten, kto był dawcą komórki rozrodczej w przypadku dziecka urodzonego w wyniku dawstwa partnerskiego w procedurze medycznie wspomaganej prokreacji”.
Na podstawie tego domniemania stwierdza się więc, że mężczyzna, który obcował z matką dziecka w określonym okresie – jest jego ojcem.
Uznanie ojcostwa
Uznanie ojcostwa w porównaniu do procedury, którą omówię później, jest bardzo proste. Wymaga jednak zgodnego podejścia zarówno matki, jak i ojca dziecka. Czynności tej dokonuje się przed urzędnikiem urzędu stanu cywilnego. Polega ona na złożeniu odpowiedniego oświadczenia, w którym to mężczyzna oświadcza, że jest ojcem dziecka. Dodatkowo wymaga się, aby matka dziecka potwierdziła jednocześnie (w tym samym momencie) albo w ciągu trzech miesięcy od dnia oświadczenia mężczyzny, że ojcem dziecka jest ten mężczyzna. Na zakończenie warto również dodać, że ojcostwo można uznać także w stosunku do dziecka poczętego, ale nienarodzonego (uznanie ojcostwa przed narodzinami).
Uwaga!
Aby uznanie ojcostwa było możliwe, dziecko nie może mieć innego ojca prawnego.
Ustalenie ojcostwa
Gdy rodzice dziecka nie mogą dojść do porozumienia oraz nie doszło do uznania ojcostwa w wyżej wymienionym trybie, jedyną drogą jest ustalenie ojcostwa przez sąd. Jak pokazuje praktyka, następuje to najczęściej w przypadku, kiedy domniemany ojciec nie chce uznać dziecka.
Ze względu na to, że postępowanie to toczy się przed sądem, jego zainicjowanie rozpoczyna się od złożenia pozwu o ustalenie ojcostwa. Następnie przychodzi moment na złożenie odpowiedzi na pozew drugiej strony powództwa i wyznaczenie terminu rozprawy.
Uwaga!
Wniosek o ustalenie ojcostwa może zostać złożony przez ojca, jak i matkę. Dodatkowo w pozwie matka dziecka może żądać od domniemanego ojca kosztów związanych z utrzymaniem dziecka, w tym:
- alimentów na dziecko,
- zwrotu kosztów wyprawki dla dziecka oraz
- zwrotu kosztów utrzymania matki w okresie okołoporodowym.
Jakie są skutki wydania przez sąd wyroku o ustalenie ojcostwa?
Najbardziej oczywisty z nich to przede wszystkim przyznanie praw rodzicielskich domniemanemu ojcu, który w toku postępowania sądowego został uznany przez sąd za ojca dziecka. W konsekwencji dziecko ma możliwość dziedziczenia po nim oraz nabywa prawo do alimentów.
Podsumowując, sądowe ustalenie ojcostwa dziecka może dotyczyć sytuacji, gdy:
- dane dziecko nie jest objęte domniemaniem pochodzenia od męża matki;
- domniemanie pochodzenia od męża matki zostało obalone;
- nie nastąpiło uznanie ojcostwa albo doszło do ustalenia bezskuteczności uznania.
Ustalenie ojcostwa – kto może go żądać?
Pozew o ustalenie ojcostwa może zostać złożony przez:
- dziecko po uzyskaniu pełnoletności lub wcześniej – jednak wówczas powództwo wytaczane jest przez jego przedstawiciela ustawowego;
- matkę przed osiągnięciem przez dziecko pełnoletności;
- domniemanego ojca dziecka również zanim dziecko będzie pełnoletnie;
- prokuratora – praktycznie zawsze – nawet gdy dziecko pełnoletnie poniosło śmierć, a wymaga tego dobro dziecka lub ochrona interesu społecznego.
______________________________________________________
Autor wpisu: Adwokat Michał Podgórski
Potrzebujesz pomocy prawnej w zakresie ustalenia ojcostwa?
Skontaktuj się ze mną:
+48 695-501-001
kancelaria@mpodgorski.com
