Zarówno rozwód, jak i separacja to instytucje przewidziane przez polski system prawa na wypadek tzw. problemów małżeńskich. Mimo, że każdy w mniejszym lub większym stopniu zdaje sobie sprawę na czym polegają – w tej kwestii pozostaje wiele wątpliwości. Słowem wprowadzenia możemy już nadmienić, że skutkiem rozwodu jest zakończenie małżeństwa. Natomiast w przypadku separacji, pod względem formalnym małżeństwo nadal trwa, lecz prawa i obowiązki małżonków ulegają istotnym zmianom.
Czym w praktyce różni się od siebie rozwód i separacja? W dzisiejszym artykule zajmiemy się przedstawieniem różnic, a także cech wspólnych obu tych instytucji przewidzianych w przepisach Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego.
Przesłanki orzeczenia
Aby sąd wydał orzeczenie o separacji lub rozwodzie, konieczne jest spełnienie przesłanek, na podstawie których będzie można stwierdzić, że jest to rzeczywiście niezbędne. Przepisy prawa wskazują, że warunkiem koniecznym do orzeczenia rozwodu jest wystąpienie zupełnego i trwałego rozkładu pożycia pomiędzy małżonkami. Natomiast dla orzeczenia separacji wystarczy, że rozkład ten będzie zupełny.
W związku z tym, za podstawową różnicę pomiędzy rozwodem a separacją uznaje się fakt, że separacja nie musi mieć charakteru trwałego. W praktyce – małżonkowie widzą jeszcze realną szansę na odbudowę swojego związku. Jednakże co w rzeczywistości kryje się pod pojęciem owego rozkładu pożycia?
Otóż, rozumie się je jako ustanie wspólnoty fizycznej, duchowej i gospodarczej. A więc, brak współżycia fizycznego, wzajemnej troski i… ,,wspólnej lodówki”. W przypadku, gdy małżonkowie nadal wspólnie mieszkają – orzecznictwo sądowe wskazuje, że ich relacje można porównać wówczas do relacji panującej między współlokatorami.
Uwaga!
Co ciekawe, w sytuacji kiedy jeden z małżonków wnosi o orzeczenie separacji, natomiast drugi żąda rozwodu – zaś sąd stwierdzi istnienie warunków do udzielenia rozwodu (całkowity i trwały rozkład pożycia) – to orzeczony zostanie rozwód, a nie separacja.
Skutki orzeczenia rozwodu i separacji
W obu przypadkach, zarówno separacji jak i rozwodu, ustaje ustawowa wspólność majątkowa, a małżonkowie nie dziedziczą po sobie. Orzeczenie rozwodu między małżonkami wywołuje istotne skutki zarówno materialne, jak i niematerialne dla małżonków. Skutkami tymi są w szczególności:
- zakończenie małżeństwa;
- możliwość zawarcia nowego związku małżeńskiego;
- możliwość powrotu do wcześniej posiadanego nazwiska;
- ustanie wspomnianej wcześniej wspólności majątkowej oraz
- brak możliwości dziedziczenia.
Natomiast skutki orzeczenia separacji – co do zasady – są analogiczne, jak w przypadku orzeczenia rozwodu. Najistotniejszą z różnic jest jednak to, że wskutek separacji związek małżeński nadal trwa, a zatem małżonek pozostający w separacji, nie może zawrzeć nowego związku małżeńskiego. Przyjmuje się również, że jest zobowiązany do zachowania wierności. Ponadto, gdy podczas trwania separacji jeden z małżonków potrzebuje pomocy i jeżeli zachodzą ku temu tzw. względy słuszności – drugi z małżonków zobowiązany jest taką pomoc małżonkowi udzielić. Wspomniane względy słuszności mogą przejawiać się poprzez chorobę małżonka, czy pogorszenie się jego sytuacji finansowej. Natomiast po orzeczeniu przez sąd rozwodu, taki obowiązek pomocy na byłym małżonku nie ciąży. Dalszymi skutkami orzeczenia separacji jest m.in.:
- powstanie między małżonkami rozdzielności majątkowej (w wyniku ustania wspólności majątkowej);
- ustanie solidarnej odpowiedzialności za zobowiązania zaciągnięte w celu zaspokojenia zwykłych potrzeb rodziny;
- brak możliwości dziedziczenia po małżonku pozostającym w separacji;
- ustanie domniemania pochodzenia dziecka od męża matki (po upływie 300 dni od uprawomocnienia się orzeczenia separacji).
Rozwód a separacja – obowiązki rodzicielskie
Co jest istotne, przeszkodę w orzeczeniu rozwodu i separacji stanowi sytuacja, w której mogłoby ucierpieć dobro małoletnich dzieci. Sąd nie orzeknie również rozwodu ani separacji, gdy byłoby to sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Do takiej sytuacji może dojść np. w przypadku, gdy jeden z małżonków dotknięty jest ciężką chorobą i mógłby zbyt boleśnie przeżyć rozwód bądź separację.
Natomiast w sytuacji, gdy sąd zgodzi się na separację lub rozwód małżeństwa posiadającego dzieci, w wyroku tym dodatkowo reguluje on zasady dotyczące:
- sprawowania władzy rodzicielskiej nad małoletnimi dziećmi stron,
- kontakty z nimi,
- zakres obowiązków dotyczących pokrywania kosztów ich utrzymania (alimenty).
Rozwód a separacja – podsumowanie
W ramach podsumowania możemy stwierdzić, że separacja jest instytucją zbliżoną do rozwodu, jednocześnie się od niego różniąc kilkoma kwestiami. Orzeka się ją, gdy nastąpił zupełny rozkład pożycia małżeńskiego, który nie posiada jednak charakteru trwałego. Tak jak wspominaliśmy wcześniej – pod względem formalnym małżeństwo trwa, lecz prawa i obowiązki z niego wynikające ulegają istotnym zmianom – głównie na gruncie majątkowym (np. poprzez ustanowienie rozdzielności majątkowej).
Przed podjęciem ostatecznej decyzji o formalnym zakończeniu małżeństwa warto skorzystać z możliwości, jaką daje nam ustawodawca. Separacja pozwala małżonkom w pewnym sensie próbnie sprawdzić, jak to jest żyć osobno, jednocześnie nie wywołując trwałych skutków prawnych. Dlatego może być ona niejako wstępem do rozwodu. A z drugiej strony – może spowodować pogodzenie się małżonków i być swego rodzaju środkiem naprawczym.
Przeczytaj także:
Rozwód i skutki jego orzeczenia
______________________________________________________
Autor wpisu: Adwokat Michał Podgórski
Potrzebujesz pomocy prawnej w zakresie separacji i rozwodu?
Skontaktuj się ze mną:
+48 695-501-001
kancelaria@mpodgorski.com
