Przemoc domowa to nie tylko znęcanie fizyczne, ale również przemoc psychiczna w stosunku do członka rodziny. Nierzadko wiąże się także przemocą seksualną. Już na wstępie zaznaczyć należy, że przestępstwo przemocy w rodzinie jest szczególnym typem czynu, którego sprawcą nie może być każdy. W przypadku przemocy domowej ofiarę i sprawcę muszą łączyć szczególnego rodzaju więzi, o czym poniżej.
Z tego artykułu dowiesz się:
- W jaki sposób przepisy prawa definiują przestępstwo znęcania się?
- Na czym ono polega w praktyce?
- Jaka kara może grozić sprawcy za tego typu przestępstwo?
- W jakich przypadkach sprawcy znęcania się będzie grozić surowsza kara?
- Czy jednorazowe działanie można zakwalifikować jako przestępstwo znęcania się?
- Jakie wyróżniamy rodzaje przemocy?
- Jak pandemia wpłynęła na kwestię przemocy domowej?
Zapraszam do lektury.
Przemoc domowa (znęcanie się) – na czym polega?
Zgodnie z art. 207 Kodeksu karnego:
„Kto znęca się fizycznie lub psychicznie nad osobą najbliższą lub nad inną osobą pozostającą w stałym lub przemijającym stosunku zależności od sprawcy, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5”.
Powyższy artykuł wyróżnia także typy kwalifikowane przestępstwa znęcania się. Oznacza to, że sprawca będzie podlegał surowszej karze, jeśli znęcanie się następuje:
- w stosunku do osoby nieporadnej ze względu na jej wiek, stan psychiczny lub fizyczny, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8;
- jeżeli czyn określony powyżej połączony jest ze stosowaniem szczególnego okrucieństwa, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10;
- jeżeli następstwem czynu określonego w powyższych przypadkach jest targnięcie się pokrzywdzonego na własne życie, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.
Pojęcie znęcania się zdefiniował również Sąd Apelacyjny we Wrocławiu, który w jednym ze swoich wyroków (sygn. akt II AKa 388/11) stwierdził, że znęcanie się oznacza:
„działanie albo zaniechanie polegające na umyślnym zadawaniu bólu fizycznego lub dotkliwych cierpień moralnych, powtarzającym się albo jednorazowym, lecz intensywnym i rozciągniętym w czasie”.
Czy jednorazowe działanie można zakwalifikować jako przestępstwo znęcania się?
W doktrynie prawniczej panuje dwojaki pogląd na tę kwestię. Z jednej strony, niektórzy prawnicy opowiadają się za stanowiskiem, że zachowanie spełniające znamiona przestępstwa znęcania się powinno mieć charakter powtarzający się. Zgodnie z art. 208 Kodeksu karnego można bowiem wywnioskować, że powinno być to zachowanie z reguły wielodziałaniowe. Zakłada zatem ono powtarzane przez sprawcę zachowania, skierowane wobec pokrzywdzonego, w pewnym przedziale czasu. Zgodnie z tym można stwierdzić, że dopiero suma takich podobnych zachowań będzie wypełniała znamiona przestępstwa znęcania się, skodyfikowanego w Kodeksie karnym.
Zaznaczyć jednak należy, że istnieje także drugie stanowisko na ten temat. Wielu specjalistów dopuszcza ewentualność jednorazowego działania sprawcy. Powinno ono jednak charakteryzować się pewnego rodzaju intensywnością i rozległością w czasie. Może być to przykładowo takie działanie sprawcy, który umyślnie odcina dopływ gazu czy ogrzewania swojej ofierze.
Rodzaje przemocy
Należy również zauważyć, że przytoczony przepis wyróżnia dwie formy znęcania się:
- pierwsza z nich polega na znęcaniu psychicznym. W praktyce może przybierać postać stosowania wyzwisk, wulgaryzmów, krzyku czy gróźb. Mowa zatem o wszelkich działaniach sprawcy, które powodują u osoby poszkodowanej umniejszenie poczucia wartości;
- druga z nich polega na znęcaniu fizycznym, czyli naruszaniu nietykalności cielesnej. Objawiać się to może poprzez bicie, popychanie czy szarpanie.
Poza wymienionymi wcześniej, można wyróżnić także przemoc seksualną oraz ekonomiczną. Pierwsza z nich charakteryzuje się wymuszaniem odbycia stosunku seksualnego lub innych czynności seksualnych. Natomiast przemoc ekonomiczna przejawia się brakiem zaspokajania podstawowych potrzeb materialnych członków rodziny, uniemożliwianiem podjęcia pracy zarobkowej, wydzielaniem bądź odbieraniem zarobionych pieniędzy.
Przemoc domowa (znęcanie) – kto może być ofiarą?
Ofiarą przemocy w rodzinie może być przede wszystkim osoba najbliższa sprawcy czy też osoba pozostająca w stałym lub przemijającym stosunku zależności od sprawcy.
Zgodnie z art. 115 § 11 Kodeksu karnego:
„Osobą najbliższą jest małżonek, wstępny (rodzic, dziadek), zstępny (dzieci, wnuki), rodzeństwo, powinowaty w tej samej linii lub stopniu, osoba pozostająca w stosunku przysposobienia oraz jej małżonek, a także osoba pozostająca we wspólnym pożyciu”.
Uwaga!
Osoby pozostające we wspólnym pożyciu musi łączyć faktyczna relacja. W tym przypadku sprawcę i ofiarę musi łączyć jednocześnie więź duchowa (emocjonalna), fizyczna oraz gospodarcza (wspólne prowadzenie gospodarstwa domowego).
W jaki sposób natomiast zdefiniować osobę pozostającą w stałym lub przemijającym stosunku zależności od sprawcy w kontekście przemocy domowej?
O owym stosunku będzie mowa wówczas, gdy przykładowo ofiara nie będzie zdolna z własnej woli przeciwstawić się znęcaniu się z uwagi na obawę pogorszenia się swoich warunków życiowych. Może to wynikać z utraty środków utrzymania czy miejsca zamieszkania.
Przemoc domowa w trakcie pandemii
Restrykcje związane ze zmniejszeniem ryzyka rozprzestrzeniania się wirusa niestety działają na niekorzyść ofiar przemocy domowej. Ograniczanie czasu przebywania poza domem czy kwarantanna często potęgują problemy domowe, które wcześniej zdarzały się sporadycznie. W wielu europejskich państwach – ale również na całym świecie – z powodu ograniczeń związanych z pandemią koronawirusa nastąpił gwałtowny wzrost przemocy domowej.
______________________________________________________
Autor wpisu: Adwokat Michał Podgórski
Potrzebujesz pomocy prawnej w zakresie przemocy domowej?
Skontaktuj się ze mną:
+48 695-501-001
kancelaria@mpodgorski.com
