Czy możliwe jest uniknięcie przez sprawcę skazania i kary, kiedy popełnienie przez niego danego przestępstwa jest niezaprzeczalne? Tak – pozwala na to warunkowe umorzenie postępowania karnego, które może zostać zastosowane przez sąd w określonych prawem przypadkach.
Art. 66. § 1. Sąd może warunkowo umorzyć postępowanie karne, jeżeli wina i społeczna szkodliwość czynu nie są znaczne, okoliczności jego popełnienia nie budzą wątpliwości, a postawa sprawcy niekaranego za przestępstwo umyślne, jego właściwości i warunki osobiste oraz dotychczasowy sposób życia uzasadniają przypuszczenie, że pomimo umorzenia postępowania będzie przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni przestępstwa.
§ 2. Warunkowego umorzenia nie stosuje się do sprawcy przestępstwa zagrożonego karą przekraczającą 5 lat pozbawienia wolności.
Czym jest umorzenie postępowania? Odstąpieniem, ale tylko na próbę, od przeprowadzenia postępowania, a w efekcie skazania i kary. Podstawową przesłanką do zastosowania tego środka jest fakt, że sam czyn i wina sprawcy są niekwestionowane. Pomimo braku wydania wyroku skazującego, sprawca nie unika odpowiedzialności – podlega dodatkowym ograniczeniom na orzeczony czas próby. Warunkowe umorzenie postępowania ma charakter fakultatywny, a więc spełnienie warunków przez sprawcę nie oznacza automatycznie zastosowania tego środka.
Zawężającym warunkiem jest „rozmiar” winy sprawcy i społecznej szkodliwości czynu. Zgodnie z przepisem powinny one „nie być znaczne”, czyli dające się określić jako „małe” lub „średnie”.
Warunkowo umorzyć można jedynie postępowanie w sprawie o czyn zagrożony karą, która nie przekracza pięciu lat pozbawienia wolności. Instytucja ta znajdzie zatem zastosowanie jedynie w przypadku popełnienia przez sprawcę czynów zagrożonych karą pozbawienia wolności, której górna granica wynosi nie więcej niż pięć lat lub karą łagodniejszą (grzywna lub kara ograniczenia wolności).
Na dzień orzekania w przedmiocie warunkowego umorzenia sprawca musi również pozostawać niekarany za przestępstwo umyślne. Nie jest ważne zatem rodzaj i czas popełnionego czynu oraz jaka kara była wymierzona sprawcy, wystarcza prawomocne ukaranie za przestępstwo umyślne. Warto zwrócić uwagę, że osoba, wobec której równolegle toczy się postępowanie karne za przestępstwo umyślne wciąż będzie mogła podlegać warunkowemu umorzeniu za czyn nieumyślny zagrożony karą nieprzekraczającą pięciu lat pozbawienia wolności.
Umorzeniu postępowania nie stoi natomiast na przeszkodzie fakt skazania za przestępstwo nieumyślne, czyli popełnione w wyniku nie zachowania należytej ostrożności, jednak bez samej intencji popełnienia czynu zabronionego (ocenia się nastawienie sprawcy do popełnionego czynu oraz jego motywację, czy też jej brak).
Sąd może umorzyć postępowanie mając na uwadze właściwości i warunki osobiste oraz dotychczasowy sposób życia sprawcy. Znaczenie mają cechy charakteru sprawcy, jego osobowość, szczere wyrażenie skruchy, warunki środowiskowe, w których żyje sprawca, rodzinne, mieszkaniowe oraz obecne miejsce pracy. Czynniki te powinny przekładać się na ostatni do spełnienia warunek, czyli pozytywną prognozę kryminologiczną – przypuszczenie sądu, że po umorzeniu postępowania sprawca będzie przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni przestępstwa, pomimo braku orzeczenia kary.
Okres próby dla sprawcy, wobec którego umorzono warunkowo postępowanie wynosi od roku do trzech lat. Sąd w okresie próby stosuje obowiązkowe oraz fakultatywne obowiązki nałożone na sprawcę. Niewłaściwe zachowanie sprawcy w tym okresie może spowodować podjęcie postępowania karnego.
Podsumowując – aby postępowanie mogło zostać warunkowo umorzone, należy ustalić, że zarzucany sprawcy czyn jest przestępstwem, którego społeczna szkodliwość jest wyższa niż znikoma (średnia albo mała), a sprawcy można przypisać winę, jednak w stopniu na tyle niskim, żeby jego ukaranie nie było natychmiastowo konieczne. Warunkowe umorzenie postępowania jest rozstrzygnięciem sprawy „na próbę” i nie oznacza całkowitego uniknięcia odpowiedzialności przez sprawcę.
Co dzieje się kiedy okres próby nie przebiegnie pomyślnie? Odpowiedzi na to pytanie udzielimy w kolejnym artykule, do którego lektury już teraz serdecznie zapraszamy.
______________________________________________________
Autor wpisu: Adwokat Michał Podgórski
Potrzebujesz pomocy prawnej w zakresie warunkowego umorzenia postępowania?
Skontaktuj się ze mną:
+48 695-501-001
kancelaria@mpodgorski.com
